Της
Άντας
Κατσίκη-Γκίβαλου
Ομ. Καθηγήτριας Ελληνικής Φιλολογίας του
Πανεπιστημίου Αθηνών
Το βιβλίο της Αθηνάς Ανδρουτσοπούλου,
ψυχολόγου-ψυχοθεραπεύτριας και συγγραφέως παιδικών βιβλίων, θεωρώ ότι είναι ένα
πρωτότυπο λογοτεχνικό βιβλίο γνώσεων που κύριο στόχο έχει να γνωρίσει στο μικρό
παιδί σημαντικές προσωπικότητες της τέχνης (ζωγραφικής, λογοτεχνίας) και της
επιστήμης, ενώ παράλληλα το εξοικειώνει και με το είδος της (αυτο) βιογραφίας,
κυρίως με την ημερολογιακή γραφή, με το προσωπικό ημερολόγιο (journal intime),
ένα είδος που κυριαρχεί στην Ευρώπη τον 19ο αιώνα. Η έξαρση συγγραφής
προσωπικών ημερολογίων τον αιώνα αυτόν και η δημοσίευσή τους στη δεκαετία
1880-1890 δεν είναι άσχετη με τα ατομικά αδιέξοδα που δημιουργούνται, με το ενδιαφέρον
της εποχής για την ψυχολογία, καθώς και με τη νέα στροφή στο υποκείμενο.
Η συγγραφέας στο βιβλίο αυτό, με την προσφυγή στα
προσωπικά ημερολόγια των προσωπικοτήτων στις οποίες αναφέρεται, στρέφει το
ενδιαφέρον του αναγνώστη στον εσωτερικό κόσμο των δημιουργών, στα αδιέξοδά
τους, στον ψυχισμό τους, στην εσωτερική τους πάλη για την υλοποίηση των ονείρων
τους. Το βιβλίο αφηγηματολογικά συγκροτείται κυρίως από τους διαλόγους μητέρας
και κόρης που προκαλούνται από τα φανταστικά ταξίδια τους στον κόσμο σημαντικών
ανθρώπων του πνεύματος. Εμμένοντας στην παιδική ηλικία των δημιουργών, γεγονός
που διευκολύνει την ταύτιση της μυθοπλαστικής μικρής ηρωίδας, καθώς και του
μικρού αναγνώστη με τον κάθε καλλιτέχνη και συγγραφέα, η Αθηνά Ανδρουτσοπούλου
δημιουργεί το κατάλληλο ψυχολογικό κλίμα για να γίνει πιο ευχάριστη η
προσέγγιση του έργου τους. Σχολιάζοντας με τρόπο απλό καθοριστικά στοιχεία του
έργου και της ζωής του κάθε δημιουργού αποκαλύπτει τόσο τη δική της σε βάθος
γνώση του έργου τους όσο και τις τομές τους στο επιστημονικό και στο
καλλιτεχνικό πεδίο. Η φυσικότητα του διαλόγου ενηλίκου-ανηλίκου (μητέρας-κόρης)
υπηρετείται με αναφορές και συγκρίσεις ανάμεσα στη ζωή των σημαντικών αυτών
ανθρώπων της τέχνης με αυτήν της κόρης, γεγονός που συμβάλλει στην ευχαρίστηση
και στην παιδική ματιά που κυριαρχεί στην πρόσληψη της γνώσης.
Η επιλογή προσωπικοτήτων όπως ο Ντα Βίντσι, ο
Δαρβίνος, η Κιουρί, ο Φρόιντ, η Βιρτζίνια Γουλφ και ο Βαν Γκογκ, ίσως θα
μπορούσε, σε πρώτη ματιά, να μη θεωρηθεί η πιο κατάλληλη για να μυήσει κανείς
ένα παιδί στην επιστήμη – όσο στην τέχνη. Η θεωρία του Δαρβίνου που αντιτίθεται
στην κοσμοθεωρία της θρησκείας (η οποία ευκολότερα υιοθετείται συναισθηματικά
από το μικρό παιδί), ο homo universalis που εκπροσωπείται από τον Ντα Βίντσι, η
ανακάλυψη του ραδίου αλλά και η επισήμανση των κινδύνων από τη ραδιενέργεια από
μια γυναίκα επιστήμονα στις αρχές του 20ού αιώνα, η κατά Φρόιντ ερμηνεία των
ονείρων και η συμβολή του στην κατανόηση του εσώτερου εαυτού μας, η σημασία της
λογοτεχνικής γραφής για έναν συγγραφέα όπως φανερώνεται μέσα από την εξιστόρηση
της ζωής της Βιρτζίνια Γουλφ και οι δυο αντιτιθέμενες φωνές του Βαν Γκογκ, η
αισιόδοξη και η απαισιόδοξη, προσεγγίζονται από τον νεαρό αναγνώστη με τρόπο
που βασίζεται στη βιωματική εμπλοκή του στις «ζωές των άλλων».
Το ημερολόγια και τα όνειρα είναι οι κρίκοι που
συνδέουν τις ζωές των παραπάνω προσωπικοτήτων μεταξύ τους. Μέσα από την
εξιστόρηση βιογραφικών στιγμών η συγγραφέας έχει την ευκαιρία να αναφερθεί και
σε σύγχρονα κοινωνικά ζητήματα του στενότερου και ευρύτερου περιβάλλοντος και
να εξοικειώσει τους αναγνώστες με ζητήματα που αφορούν τον σεβασμό στον Άλλο,
τη βία, τη διαφορετικότητα (όχι μόνο τη φυλετική), τη σημασία της οικογενειακής
αγάπης και της ψυχικής υγείας. Ωστόσο, τα όνειρα και οι επιθυμίες των
σημαντικών αυτών ανθρώπων που καταγράφονται στις ημερολογιακές τους σελίδες
είναι εκείνες που κινητοποιούν τη μικρή μυθοπλαστική ηρωίδα και τον αναγνώστη
να ονειρευτούν και αυτοί και να αγωνιστούν να πραγματοποιήσουν τους δικούς τους
πόθους.
Η θαυμαστή μετάβαση από τον ένα δημιουργό στον
άλλο και από έργο σε έργο, επιστημονικό και καλλιτεχνικό, ενισχύεται από τη
ευρηματική σύνθεση εικονογράφησης (Ρ.Κ.), η οποία κατορθώνει να συνδέσει
αρμονικά το ποικίλο φωτογραφικό υλικό που αναφέρεται σε στιγμές της καθημερινής
ζωής των πνευματικών αυτών προσωπικοτήτων ή σε έργα τους –πίνακες ή
συγγράμματα–, χάρτες που μας μεταφέρουν από τη μία χώρα στην άλλη, ενώ τα
σκίτσα αποδίδουν ανάλαφρα στιγμές από την καθημερινότητα των μυθοπλαστικών
ηρωίδων.
Η φαντασία, το χιούμορ, η αμεσότητα στη γραφή,
που σκοπίμως διακρίνεται για την προφορικότητά της στα διαλογικά μέρη της
αφήγησης, η έκπληξη που ενισχύεται από τις εναλλαγές γεωγραφικού, χρονικού,
πνευματικού και ψυχολογικού περιβάλλοντος, καθιστούν το λογοτεχνικό αυτό βιβλίο
γνώσεων ιδιαίτερα πρωτότυπο και ελκυστικό για μικρούς και μεγάλους.
-------------------------
(*) Δημοσιεύτηκε στο ηλ. περιοδικό BOOKPRESS -
https://www.bookpress.gr/kritikes/biblia-gia-paidia-efibous/androutsopoulou-athina-libanis-taxidia-me-ti-mama
